Pablo Picasso
1881-1973
İspan rəssam. Gerçək adı Pablo Ruiz Picassodur. Picasso tanınan ən məhsuldar sənətçi və 20. əsrin ən əhəmiyyətli rəssamlarından biridir. Guiness Rekordlar Kitabına görə, cəmi 13,500 şəkil, 100,000 nəşr/təzyiq, 34,000 kitab rəsmi və 300 heykəl və bir çox dulusçuluq və şəkil çıxarmışdır. 1973-cü ildə əsərlərinin cəmi dəyərinin 750 milyon dollar ola biləcəyi təxmin edilmişdir. Sənət dünyasında çığır açan Kübizm axınının Georges Braquelə birlikdə qabaqcılıdır.

Gittigidiyor
25 Oktyabr 1881də Málaga, İspaniyada dünyaya gəldi. İspaniyanın əhəmiyyətli sənət institutlarında müəllimlik edən və bir muzeydə küratör olaraq işlə/çalışan Jose Ruiz Blasca ilə İtalyan əslli Maria Picasso Lopezin ilk uşaqları idi. Doğulduğu gün ölümlə ilk dəfə burun buruna gələn Picassonun maması onun öldüyünü düşünüb bütün diqqətini anasına yönəltmiş, ancaq doktor/həkim olan əmisi Don Salvadorun soyuqqanlılığıyla Picasso son anda xilas olmuşdu. 1884-cü ildə bacıs(n)ı Dolores və 1887də Concepcion doğuldu. Picasso sənətə düşkün bir ailədən gəlirdi. Çünki ana və ata tərəfində də rəssam qohumları vardı. Şəkillə əlaqədar böyük qabiliyyəti çox kiçik yaşlarında ortaya çıxan Picassonun söylədiyi ilk söz İspanca qələm mənasını verən Lapizin qısaldılmışı "Piz" olmuşdu. Çünki kağız və qələmlə olan əlaqəsi o illərdə başlamışdı. İlk təhsilini atasından alan/sahə Picasso, sonrasında Academia da San Fernandoya davam etmişdi. Həyatının ilk on ilini doğulduğu qəsəbə Malagada keçirən Picassonun ailəsi dolanışıq çətinliyi çəkirdi. Ancaq atasının İspaniyanın şimalından daha yaxşı ödənişlə yeni bir iş təklifi al/götürməsi üzərinə dörd il keçirəcəkləri Atlantik sahilindəki əyalət mərkəzinə daşındılar. 1894-cü ildə bacıs(n)ı Concepcionun difteriya səbəbiylə həyatını itirməsi Picassonun həyat və sənət üzərinə fikirlərini əhəmiyyətli ölçüdə təsir edəcəkdi.
Sənət mövzusunda başlanğıcda atasını nümunə götürən Picasso, 13 yaşına gəldiyində işləriylə hər kəsi özünə heyran buraxan bir rəssam olmuşdu. Atası Jose Ruiz Blasca, Picassonun etdiyi göyərçin şəkilindən o qədər təsirlənmişdi ki bütün vəsaitlərini oğuluna verərək onun artıq olğun bir sənətçi olduğunu qəbul etmiş və bir daha heç şəkil etməmişdi.
1895-ci ilin ilk aylarında Ruiz Blasco ailəsi Barselonaya daşındı və Picasso doğru dürüst təhsil almamasına baxmayaraq 14 yaşında tanınmış bir sənət məktəbi olan Llotja Sənət İnstitutuna qəbul edilməyi bacarmışdı. İntizama olan dözümsüzlüyü və naxış məşqləri üzərindəki vasvasılığı məktəb həyatının ən diqqətə çarpan xüsusiyyətləri idi. Barselonada keçirdiyi illərdə yaradıcı fikirlərlə dolub daşan Picasso o dövrdə modernistlərlə və zəngin burjua ailələriylə tanış oldu və şəkil dilinin inkişafında əhəmiyyətli rol oynayacaq olan Carles Casogemos ilə yoldaş oldu. Çıraklık dövrünün sona çatmasından çox əvvəl Barselonanın ən/en tanınmış rəssamları arasına girən Picassonun, Barselonada o günə qədər reallaşdırılan ən əhəmiyyətli sərgidə ilk böyük ölçülü yağlı boya cədvəli sərgiləndi. 1897də Malagada keçirilən bir yaz tətilinin ardından Picasso, Madriddəki yeni atelyesinə daşındı və İspaniyanın ən/en tanınmış sənət məktəblərindən birinə girdi. Əvvəllər keçmişin usta rəssamlarını kopiya edib onların biçemlerini istifadə edən rəssam, daha sonra bu şəkillərdən ilham al/götürüb öz stilini meydana gətirməyə başladı.
1900də ilk fərdi sərgisini Qalereya Vollandda açan və Parisə ilk ziyarətini reallaşdıran rəssam, yaxın yoldaşı Carlos Casagemasın intiharıyla yeni bir dövrə girdi. Yaşadıqlarını mavi rəng təmasıyla əsərlərinə əks etdirdiyi bu dövrə Mavi Dövr adını verən Picasso, yaşlılıq, kasıblıq və ölüm mövzuları üzərinə əyilmişdi. Dama ən/en Edən Concert (1903), La Vint (1903), Las DOS hermanas (1904) kimi cədvəlləri o dövrün bir məhsulu idi. Mavi dövründə şəkillərində hüzn və melanxoliya suveren idi. Əslində səmanın rəngi olan mavi uşaqlığından etibarən Picassonun ən/en sevdiyi rəng olmuşdu və bu rəngi, ilk dövr şəkillərində güclü duyğuları və hüznü ifadə edə bilmək üçün istifadə etdi. Picasso bu dövrdə ayrıca ilk heykəllərini də etdi. Çağın ən böyük sənətçilərindən biri olan Rodin' en əsərlərini görməsi onun həyatına yeni bir ölçü qazandırmış və plastik işlərə başlamışdı. Bu periodun ən önə çıxan çalışması bu gün Cleveland's Museum of Artda sərgilənən "La Vie" (1903) idi. Mavi Dövr 1901-1903 illəri arasında idi.
1904də Parisə yerləşən Picasso, ona Fransızca öyrədəcək olan jurnalist və şair Max Jacobla birlikdə yaşayırdı və daha sonra evlənəcəyi Fernande Olivierlə tanış olması da o günlərə rast gəlirdi. Paris günləri Picassonun yeni başlayan dövrünün də xəbərçisi xüsusiyyətində idi. Mavi Dövrdən sonra yenə bir təməl rəngi ağırlıqlı olaraq istifadə etdiyi və şəkilin ruhunu ortaya çıxaran yeni dövr gəlmişdi: Bənövşəyi Dövr. Rəngdən çox xətt və naxış istifadəsinə əhəmiyyət verməyə başlayan Picassonun inşa seçimi daha estetikçi bir vəziyyət al/götürdü və seçdiyi rənglər boz-bənövşəyi peyvənd boyası və kahverengi ağırlıqlı idi. Naxışlarında kəndirbaz və təlxək fiqurlarına gedərək daha sıx rast gəlinməyə başlanan rəssamın bu dövr işlərində hüzn duyğusu bir az daha yüngülləşmişdi. Sirk insanları, klounlar yeni qəhrəmanları idi. Dövrün ən əhəmiyyətli əsərlərindən biri, Vaşinqtondakı The National Gallerydə sərgilənən "Family of Saltimbanques"(1905)'ti. Bənövşəyi Dövrə aid digər işlərdən bəziləri isə "Lady with a Fen"(1905), "Harlequin Family"(1905), "Woman with Loaves"du.(1906) Bu dövrdə istifadə etdiyi fiqurların sadə və bucaqlı düzenlenişi Kübizmin doğuşunun xəbərçisi xüsusiyyətində idi.
Picassonun işləri 1905-ci ildən etibarən klassik bir hava qazanmağa başlamışdı. Eyni dövrdə yaşayan Henri Matissedən və Henri Rousseaudan çox təsirlənən rəssamın Kübizm səfəri də o dövrdə start al/götürdü. Ayrıca 1906 ili sonlarında Picasso artıq yalnız şəkil və naxış sahəsində deyil, heykəl və gravürde də tanınmağa başlamışdı.
Bu dövr, Picassonun şəkillərini yalnız çox yaxın dostlarından başqa kəslərə göstərmədiyi dövr idi və ilk Kübist şəkillərini tamamlayana qədər vəziyyət bu şəkildə davam etdi. Rəssam düz sahədə üç ölçülü formaları bir-birinin üzərinə gələcək şəkildə istifadə etməyə, insan anatomiyasını göründüyündən fərqli işləməyə başlamışdı. Picasso, yaxın yoldaşı Georges Braquelə birlikdə 1907-ci ildə başlayan və sənət tarixində yeni bir çığır açan Kübizm Axınını başlatdı. Picassonun Kübist sənət anlayışının ilk nümunəs(n)i isə eyni il tamamladığı Avignonlu Qızlar adlı cədvəli idi. Bu dövrdə etdiyi şəkillərin ən məşhurları Tənbəki İçən Adam (1911) , kolaj texnikasıyla etdiyi Bambuk Sandelyeli Natürmort (1912) və bir karakalem çalışması olan Şüşə, Stəkan və Skripka idi. Georges Braquelə eyni axın üzərinə təsvir etdikləri işlər bir-birinə bənzədiyi üçün əsərlərini bir-birindən ayırmaq çətin olurdu. Kübist cədvəllərin ümumi xüsusiyyəti, geometri və geometrik şəkillərin istifadə edilməsi idi və təsvir edilən obyektlər geometrik formalar meydana gətirəcək şəkildə sadələşdirilmiş və ya geometrik şəkillərə bölünmüşdü. Kübizmin bir başqa xüsusiyyəti də kosmosdakı üç ölçülü bir cisimi iki ölçülü səthə köçürmə səyi idi və Picasso bu məqsədlə şəkilləri yanal səthlərinə bölüşdürüb hər birini iki ölçülü səthdə göstərməyə çalışırdı. Yenə bu səbəbdən portretlərindəki insanlar həm profildən həm də cəphədən görülməkdə idi. 1910-cu ildən etibarən Picasso və Braque Kübizm axınını yeni bir ölçüyə daşımağa başlamışlar idi. Bu ilk mərhələ objelerin parçalarına ayrıldığı "Analıdıq Kübizm" olaraq bilinməkdə idi. Burada məqsəd objeyi təqlid etməkdən çox onun gerçəyini əks etdirmək idi və dövrün əhəmiyyətli əsərləri bu şəkildə idi: "The Guitar Player"(1910), "Portrait of Ambroise Vollard"(1910), "Accordionist"(1911), "Aficionado"(1912). 1912-ci ildə isə Picasso və Braque ortaqlığında Kübizm axını, bir başqa pilləsinə keçdi: "Sintetik Kübizm". Gerçək dünyanı rəsmə köçürmək mənasında uc nöqtədə qiymətləndirilən bu pillədə, kiçik parçalar əhəmiyyətli yer tutmaqda idi. Rəssamın Sintetik Kübizm dövründə ortaya çıxan işlərindən bəziləri "Guitar and Violin"(1912), "Glass and Bottle of Suze"(1912), "Clarinet and Violin"(1913) və "The Italian Girl"idi. (1917)
Birinci Dünya Döyüşü dövründə Braquelə ortaqlığı sona çatan Picasso, döyüş sonrasında ictimai həll edilməyi və texnoloji terrorun yaratdığı dəhşəti şəkillərinə əks etdirməyə başladı və klassik xəttinə geri döndü. Jean Cocteau ilə birgə Romada qaldığı bu illərdə səhnə dekoratoru olaraq işə də başlayan Picasso, rəqsçi Olga Kokhlovayla tanış olduqdan çox qısa bir müddət sonra yenidən dünya evinə girdi. Oğulu Pauloyla birlikdə bərabər/yoldaşının bir çox portretini də edən Picasso 30lu illərdə sürrealizmden təsirlənməyə başlamışdı.
1927 Ocağında Marie-Thereseylə tanış olan və aşiq olan Picasso, bərabər/yoldaşı Olgayla razılaşa bilmirdi. Theresenin saysız şəkilini edən rəssam bu əlaqəsini illərcə davam etdirdi. Olga ilə dolanışıqsızlıqları artıq dözülməz bir nöqtəyə çatdı və o dövr hamilə qalan sevgilisi Marie-Theresedən Maya adında bir uşağı oldu. Ancaq ondan heç cür ayrılmaq istəməyən Olga üzündən sinirləri xarab olan Picasso, asan asan işə yoğunlaşamamaktaydı. Bir məktubunda: "Bu həyatımın ən pis dövrü." deyə qeyd düşən rəssam hər kəsdən uzaqlaşaraq şeir yazmağa başladı.
1931-ci ildə Paris yaxınlarında bir ev satın alan Picasso yoldaşları Louis Fort və Gonzales' en təşviqi ilə gravür və heykəl atelyesi qurdu.
27 Aprel 1937-ci ildə Almanların hücumuyla bombalanan Guernica qəsəbəsinin vəziyyəti rəssamı çox təsir etmişdi. Picasso bu hadisədən sonra tamamladığı əsərinə Guernica adını verdi. Mövzuyla əlaqədar olaraq maraqlı bir hadisə də inkişaf etmişdi. Çünki Picasso atelyesində Guernicanı tamamlamaq üzrəykən Alman bir komandir içəri girmiş, cədvələ uzun müddət baxdıqdan sonra Picassoya bu rəsmi sizmi etdiniz deyə soruşmuşdu. Bunun üzərinə məşhur rəssamın cavabı: "Xeyr, siz etdiniz." olmuşdu. Guernica, Picassonun ən məşhur əsəri olaraq qiymətləndirildi. İspaniya Vətəndaş müharibəsis(n)i sırasındakı Alman borbardmanını simvollaşdırma edən bu böyük cədvəl, döyüşün insanlıq xarici, ümidsiz və alçaqca tərəfini əks etdirirdi. Uzun illər New Yorkdakı Müasir Sənətlər Muzeyində qalan cədvəl Picassonun istəyi üzərinə ölkəsi İspaniyada sərgilənmədi. Çünki Picasso, İspaniyada tətbiq olunan demokratiyadan məmnun deyildi. Cədvəl ancaq 1981-ci ildə öz torpaqlarına geri dönərək Cason deş Buen Retiroda sərgilənməyə başlamışdı. Madriddə 1992-ci ildə Reina Sofia Museum açıldığında isə "Guernica" bu böyük muzeyin ən əhəmiyyətli parçası olaraq indiki yerini aldı.Picassonun bu dövrdə ortaya çıxardığı ən əhəmiyyətli əsərlərindən bəziləri "Woman-Flower"(1946), "Portrait də Sylvette"(1954) və "Don Quixote"tu.(1955)
Həyatı boyunca döyüşə qarşı olan lakin hamı/həmişə döyüşlə yaşamaq məcburiyyətində qalan Picassonun yaxın yoldaşlarından Max Jacob, 1944-cü ildə Almanlar tərəfindən aparıldığı Yəhudi toplama düşərgəsində öldürüldü. 1945 payızında iki ildir tanışı rəssam Françoise Gilot ilə yaşamağa başlayan Picasso, Cənub Fransaya yerləşərək sevgilisi Françoise' en saysız portretini etdi.
1949-cu ildə rəssamdan üzvü olduğu Kommunist Partiya tərəfindən Paris' te təşkil edilən Barış Konqressi üçün bir afişa etməsi istəndiyində Picasso bu gün barışın simvolu olan göyərçin şəkilini etdi və çalışması Avropa' nın bütün şəhərlərində divarları örtdü. Claudedən sonra Françoise Gilotdan doğan ikinci uşağının adını da İspancada göyərçin mənasını verən Paloma qoyan Picasso, 1956-cı ildə Macarıstan' ın Sovetlər tərəfindən işğalına qədər siyasi fəaliyyətlərinə davam etdi. Olduqca məhsuldar olan Picasso, 1948' deyil bəri yaşadığı Vallauris' te dulusçuluq və çömlekçiliğe maraq qucaqlayaraq bu sahədə çox yaradıcı əsərlər ortaya qoydu. 70 yaşında olmasına baxmayaraq, xoşbəxt, canlı və enerjili olan rəssam, Françoisenin iki uşağını al/götürərək ondan ayrılmasından sonra köhnə depresif günlərinə geri döndü. Özünü bir kino ulduzu kimi izləyən jurnalistlərdən böhrana düşən rəssam yeni sevgilisi Jacqueline Roque' la Cannes kürəklərində dənizə baxan/nazir "La Californie" adlı villasında gözlərdən uzaq bir həyat sürməyə başlayıb yalnız yaxın yoldaşları ilə görüşməyə başladı.
14 Mart 1961 tarixində Jacquelin Roque ilə evlənərək Cannes' e səkkiz kilometr uzaqlıqda kiçik bir qəsəbə olan Mougins yaxınlarındakı bir təpədəki cütlüyə yerləşdi.
1 May 1970' də son illərdə etmiş olduğu şəkilləri Avignon' dakı "Papalar Sarayı" nda sərgilənən rəssam, dostu Jaime Sabarte' nin köməkləri ilə Barselona' da açılan Picasso Muzeyinə gənclik illərində etdiyi bütün əsərlərini hədiyyə etdi.
Əsərləriylə, yaşayarkən ölümsüzlük mərtəbəsinə çatan rəssam, 8 Aprel 1973də həyata gözlərini yumdu. Həyatının son iyirmi ilində karierinin ən məhsuldar dövrünü keçirən Picasso, heç şübhəsiz 20. Əsrin ən əhəmiyyətli sənətçilərindəndir. Picassonun fırtınalı eşqlərini və sənətçi şəxsiyyətini gözlər önünə sərən "Surviving Picasso" filmində rəssamı məşhur oyunçu Anthony Hopkins canlandırdı. Portretini çəkmə şansına çatan Axtar/ara Gülərə isə bir şəkilini hədiyyə etdiyi deyilməkdədir.