19 fevral 1915-ci ilde fransiz deniz quvveleri ve ingilis Queen Elizabet savas gemisinin Osmanli sahil batareyalarini bombalamasiyla ilk Canaqqala hcumu baslamis oldu. Muttefiqlerin ikinci hucumu 18 mart tarixinde reallasdi. Onlar Canaqqala bogazinin 1 mil genisliyinde olan en dar noqtesinde idiler. Admiral de Robeck rehberliyinde olan 16 doyus gemisi bogazi kecmeye basladi. Ancaq gemiler Nusret Mina gemisi adli minaqoyan geminin qoydugu minalara deyerek xesaret alaraq geri qayitmislar. Ingilislerin "Okean" , " Irressistible" ve fransizlarin "Bouvet" adli gemileri batmisdir. 18 martin neticesi bu olduki deniz minalari ve sahildeki osmanli toplarinin atesi neticesinde bogazi kecmek mumkun olmadi. Muttefiqler Gelibolu yarimadasina qosun cixarmaqla bogaz sahilindeki topcu battareyalari mehv etmek istediler.
Geliboluya qosun cixarilmasi yarimadanin canubundaki 6 qumluga edilmisdir. Seddulbahir cebhesine Britaniya 29-cu ordusu ve Fransa serq sefer ordusu ve ingilislerin elave ehtiyat kimi getirdiyi hind ordusu cixarildi.
25 aprel seher Sarof korfezine gelen Muttefiq donanma gemileri sahili top atesina tutdular. Axsam hava qaralanda ise ici esgerle dolu 8 boyuk gemi sahile yaxinlasmis amma muqavimet neticesinde geri qayitmislar.
Seddulbahir cixarmasinda muttefiqlerin ilk hedefi Kirte ve Alcitepe kendi olmusdur.
28 aprel gunu muttefiq quvveler hucuma kecmisler. Muttefiq qosunun saginda ingilisler solunda ise fransizlar hucum edirdiler. Ingilisleri saxlayan osmanli qosunu fransizlar terefden yarilirdi. Bunun uzerine Albay Sami Halil bey geri cekilmek emri vermisdir. Amma qefleten iki bolukluk bir osmanli quvvesi fransizlarin arxasina qefil sizaraq movqe tutmus ve fransiz qosununu dagilmaga mecbr etmisdir. Derhal hucum emri verilen kimi Yarbay Sabri bey qosunu ile hucuma kecerek muttefiq qosunlarini yararaq onlari evvelki yerlerine qovmusdur. Birinci Kirte doyusunde osmanlilar2380 nefer, muttefiqler 3000 nefer quvve itirdiler.
6 may tarixinde Ikinci Kirte diyusu basladi. Qovs seklinde hucuma kecen Muttefiq quvvelerinin sol qanadi guclu atese meruz qalaraq dayandi. Bunun neticesinde dagilma basladi ve osmanlilarin guclu top atesi neticesinde muttefiq qosunlari hisse-hisse ayrildilar. Osmanlilarin yerini oyrenmek ucun gonderilen hava sarlarida vuruldu. 3gun davam eden doyusde Muttefiqler sadece 500m irelilediler ve 6000 esger itirdiler. Osmanlilar ise 2000 esger itirdi.
Muttefiqlerin novbeti hucumu 4 iyunda Ucuncu Kirte doyusunu baslatdi. Osmanli qosununun sol qanadina hucum eden fransizlar osmanli siperlerine girmis ve burani darmadagin etdiler.Yarbay Selahettinin komandirliyindeki siper birlikleri geri cekilmisler. Sag qanadda ise ingilis ordusu osmanli siperlerine girdiler. Ikinci osmanli topcu batareyasi leytenanti Arif Tanyerinin 150 esgerle birlikde tepe cebheye cixmasiyla Osmanli xettlerinin qopmasi dayandi. Ucuncu Kirte doyusunde muttefiqler 7500, osmanlilar ise 4500 nefer canli quvve itirdiler.
Bu hucum larin muveffeqiyyetsiz oldugunu goren muttefiqler yeni plan hazirladir. Yeni plana gore butun cebhelerden yox bir xetden hucum qerara alindi. 18 iyunda 3 gun davam eden top atesi basladi. 21 iyunda hucuma kecen fransiz qosunu hedef olunan tepeni aldilar. 2500 fransiz, 6000 osmanli esger itirildi.
Bundan sonara her iki teref hucumlari saxladi.12 iyulda muttefiqler qefleten 3 saat erzinde 60000 top mermisi atmisdir. Bundan sonra hucuma kecen muttefiqler birinci siper xettini sag adam qalmadigi ucun kecdiler. Amma ikinci siper xettinde muqavimet neticesinde dayandilar.
Bundan sonra general Hamilton Seddulbahir cebhesinde emeliyyatlari dayandirdi.
Anafartalar doyusleri.
Butun cebhelerde xettler baglanmis ve muharibe movqe muharibesine cevrilmisdi.
10 avqustda Mustafa Kamal komandirliyindeki quvveler qefil hucuma kecmis ve dusmeni 500-1000 metr geri atmisdir.
Ikinci Anafartalar savasinda artiq tereflerin hucum edecek gucleri qalmamisdi.
General Hmailtonun yerine Carles Monro getirildi. 7 dekabr gunu ise Anafartalardaki quvveler Salonike gonderilmisdir. 10 dekabrda ise Osmanli hokumeti Seddulbahir ve Anafartalardaki qosunalarini gizlice cekmisdir.
Muharibenin neticeleri.
Muttefiqler ve Osmanli quvveleri her iki teref birlikde 500000-den cox canli quvve itirdiler. Bir cox tarixciler ve siyasetciler, bu doyusun muharibeni 2 il uzatdigini dusunurler. Eyni zamanda Rusyada carizmin dagilmasinida bu doyusle baglayirlar. Cunki muharibe tez bitseydi car rejimi dagilmaya bilerdi.
Dunya muharibeler tarixinde bu savas herbi bacariqsizliq, rusvayciliq ve felaket simvoludur.
